De invloed van levensomstandigheden op individuele waarden

In de NRC van 6 maart vertelt Michael Boogerd over de dopingschandalen in de wielersport. Deze keer geen ontkenningen als “Ik heb nooit doping gebruikt, never” of: “Ga maar eens bij mijn ploeggenoten langs, want als ik hier als enige ga zeggen wat ik weet, ben ik straks de kop van Jut”.
Nee, in dit interview bekende hij alles wat iedereen al lang vermoedde: Boogerd heeft gebruikt en flink ook: epo, cortisone en bloedtransfusie en dat gedurende een periode van tien jaar. Boogerd was als Rabokopman in de periode 1996 tot en met 2007 het boegbeeld van het Nederlandse wielrennen.
In het interview valt duidelijk af te lezen dat de omstandigheden waarin hij verkeerde niet optimaal waren. Als junior behoorde hij nog aanvankelijk tot de besten van de wereld maar als beginnend prof komt hij er nauwelijks aan te pas. Reden: buitenlandse renners die massaal het wondermiddel epo gebruikten. Hij vertelt daarover dat hoe harder hij trainde des te slechter hij ging rijden. Ze trainden slecht, merkte hij op, er was nauwelijks begeleiding en zijn prestaties bleven achter.

Het was dit voorbeeld van Michael Boogerd dat me aan het denken zette over hoe knap de theorie van professor Clare Graves ( de geestelijke vader van Spiral Dynamics) in elkaar steekt. Die stelde dat waardesystemen zich ontwikkelen door de continue interactie tussen de wijze van denken (Mind Capacity) en de levensomstandigheden (Life Conditions). Er is sprake van een fit als Mind Capacities en Life Conditions op elkaar afgestemd zijn.

Ik denk –ik benadruk dat, want ik weet het niet zeker- dat Michael heel traditioneel is opgevoed met duidelijke waarden die Spiral Dynamics kenners als ‘blauw’ (duidelijkheid, orde, structuur, etc.) zouden typeren. Vervolgens stapt hij de wereld in van het wielrennen en die wereld is bepaald niet ‘blauw’. Die is heel resultaatgericht (= oranje) en die er niet voor schuwt om elk (verboden) middel aan te grijpen om de gewenste doelen te bereiken Anders gezegd: zijn levensomstandigheden hebben de kenmerken van (doorgeslagen) oranje terwijl zijn eigen waarden blauw zijn. Opmerkelijk vind ik de snelheid waarmee Boogerd zijn eigen blauwe waardenpatroon inwisselt ten faveure van het resultaatgerichte oranje. Inderdaad, de druk om te presteren bij de RABO ploeg is groot. Maar er bleek een manier om daar slim mee om te gaan: gebruik van epo. Iedereen gebruikte het immers. Boogerd daarover: “Dan moet je wel sterk in je schoenen staan om er niet aan te beginnen”. Hij besefte niet dat hij zich bezig hield met bedrog en meende dat het aan de cultuur lag waar hij in zat.Ziehier hoe iemands waardenpatroon beïnvloed wordt als gevolg van gewijzigde levensomstandigheden. Vorige week koos hij ervoor om zijn verhaal aan de Dopingautoriteit te vertellen. Expliciet vermeldt hij erbij dat hij geen namen van anderen wilde noemen. “Ik heb gekozen om dat niet te doen. Ik wil de verantwoordelijkheid nemen voor mijn daden en alleen mijn eigen verhaal vertellen”. Het stoort hem dat andere renners wel zijn noemen. “Ik zou het fijner vinden als diegenen dan ook hun vinger opsteken en openlijk zeggen wat ze over mij te melden hebben”. Dat hij niets wil vertellen heeft alles met zijn opvoeding te maken, meldt hij.
We zien Michael hier weer terug keren in het oude vertrouwde blauwe waardenpatroon. Kenmerkend voor mensen met een blauw waardensysteem is dat ze heel loyaal zijn en dat ze verwachten daar later voor beloond te worden. Zou Michael stiekem hopen dat door zijn ‘blauwe eerlijkheid’ zijn straf minder wordt?