Het verhaal van je leven (Boekrecensie) – Mieke Bouma

Opnieuw heeft auteur Mieke Bouma een prachtig boek geschreven waarin het thema ‘de reis van de held’ centraal staat. In dit boek laat ze de lezer reflecteren op zijn eigen levensverhaal. Zitten we in een achtbaan en kunnen we alleen nieuwsgierig zijn waar we naar toe gaan of hebben we wel degelijk op invloed op onze levensloop? Bouma schrijft haar boek vanuit dit laatste perspectief en reikt daartoe de nodige inzichten aan.   

Een interessante constatering is de zinsnede van Bouma: “Wat we onszelf vertellen is bepalend voor hoe we het leven ervaren. hoe we de toekomst zien, waar we bang voor zijn en we onszelf zien”.  Een soort selffulfilling prophecy dus. Bouma stelt dat we scenarioschrijvers van ons eigen levensverhaal zijn en daarmee de scheppers van ons eigen lot. Maar dat zouden we volgens haar niet altijd door hebben.
Dat is goed te begrijpen wanneer we ons realiseren dat de mens eeuwenlang zich afhankelijk heeft opgesteld van onder andere religie. God bepaalde hoe ons leven zou verlopen. Maar nu God dood is, zoals Nietzsche het uitdrukte, zijn we op ons zelf aangewezen. Maar hoe goed gaat ons dat af? Het is mytholoog Campbell geweest, schrijft Bouma, die stelt dat we het godsbesef moeten herijken. God zijn wij zelf. We zijn de schepper van ons eigen leven. Zeker: een ongemakkelijke boodschap voor religieuzen en zoals Richard Dawkins zou toevoegen: ook onbespreekbaar.
Om een idee te krijgen waar ons leven naar toe gaat, zullen we de vraag moeten beantwoorden: Wie ben ik? We moeten onze talenten identificeren èn benutten. Maar daarnaast moeten we ook een zinvol leven nastreven. En dat alles is wat Aristoteles verstond onder het begrip ‘eudaimonia’. Het leven heeft geen betekenis, die zullen we er zelf aan moeten geven. De schat ligt dus in ons zelf.
Wanneer we het leven als een verhaal zien, realiseren we ons dat de afloop weliswaar onbekend is, maar dat er steeds meer onthuld wordt naarmate we ouder worden. Welk verhaal hebben we geleefd?
De archetypen die Bouma in haar boek ‘De 12 oerkarakters van Storytelling’ uitvoerig behandelde, komen hier ook aan de orde. Archetypen zijn onze drijfveren, zo legde de auteur al eerder uit, en zijn onze verschillende ‘ikken’ in onze persoonlijkheid. We hebben zo onze dominante archetypen en archetypen die het liefst alles willen vermijden. Kennis van onze archetypen kan ons het inzicht bieden in het verhaal van ons leven. We zouden kunnen ontdekken dat we ons leven inhoud geven aan de hand van oude scripts en dat het tijd wordt voor een ‘nieuw verhaal’. De lezer herkent hier waarschijnlijk de invloed van Eric Berne de bedenker van de Transactionele Analyse.  Oude scripts zijn vaak ontstaan als compensatie voor iets, om te kunnen overleven of te genezen van een wond.
Een belangrijke conclusie uit het boek is dat veel mensen hun bezieling kwijt zijn omdat ze te lang hun oor hebben laten hangen naar wat anderen van hen verlangden. We zien hier op fraaie wijze het Freudiaanse onderscheid tussen ego (de functie die jou met de werkelijkheid verbindt. Je eigen oordelen maar niet die je zijn aangeleerd) en superego (de geïnternaliseerde stem van de ouders en de samenleving) terug.
Ons verhaal gaat dus niet over wat een hogere macht, mijn ouders, mijn leidinggevende, of de maatschappij voor mij in petto heeft, maar over wat ik zelf wil en vindt. Ons verhaal heeft dus alles met identiteit te maken en de spanning die dat met zich meebrengt tussen uniek (willen) zijn en verbinden aan anderen. Beide aspecten moeten ontwikkeld worden, stelt Bouma vast om een evenwichtig persoon te worden. Het lijkt me dat juist dat uniek zijn, ècht jezelf zijn en worden de grote uitdaging is voor veel mensen.
Het boek biedt interessante mogelijkheden om tot actie te komen. De auteur heeft zelf zo’n stap gezet door een workshop te houden over het thema De oerscene: de scene waar alles op terug te voeren is. Zij vroeg zich af: Kun je de oerscene achterhalen in iemands leven? Dit bleek verrassende resultaten op te leveren. En dat verbaast me niet. Mensen zijn gewoonte dieren, kunnen hun leven teren op oude scripts, zijn angstig voor vernieuwing en pleasen liever dan dat ze hun eigen talenten ontwikkelen.  Iets van deze generalisaties zal hun de jeugd zijn aangebracht. Maar zoals eerder opgemerkt: vaak zijn we het ons niet bewust. Pas wanneer die bewustwording er is, kunnen we de held worden in ons eigen verhaal. Benodigdheden: 20 seconden lef, aldus Mieke Bouma.