Jobcrafting: naar een betere baan zonder weg te gaan

Door de vele reorganisaties en veranderingen sluiten veel  functie-inhouden niet goed meer aan op wat mensen zelf leuk vinden. Een betere fit tussen talent en passie versus werkinhoud verhoogt niet alleen het werkplezier maar ook de productiviteit en heeft een positief effect op het ziekteverzuim.
Genoeg redenen dus om het werk beter aan te laten sluiten op de eigen voorkeuren en kwaliteiten. In de literatuur heet dit proces ‘Jobcrafting’: het werk mooier maken binnen je eigen vermogen.
De vraag is natuurlijk: Hoe doe je dat? Het startpunt is om mensen bewust te maken hoe zij eigenlijk tegen hun werk aankijken. Zien zij werk als een roeping of als een middel om carrière te maken of als een noodzakelijk iets om hun brood mee te winnen? Er zijn verschillende instrumenten om dat naar boven te halen, maar simpel in gesprek gaan met de betrokkene kan ook goed. Een belangrijke observatie is dat de wijze hoe iemand zichzelf ziet, bepalend is voor de wijze waarop hij zijn werk uitvoert. Hieruit komt naar voren dat jobcrafting het beste collectief kan plaats vinden en niet individueel. Het vereist immers een realistisch zelfbeeld om nieuwe stappen te zetten. Anderen kunnen daarbij behulpzaam zijn.

Een volgende stap is om de weekagenda te bekijken en te analyseren en de simpele vraag te stellen: “Wat doe je nu eigenlijk?” Maar simpele vragen leveren soms complexe antwoorden op.  Waarom? Mijn ervaring als interim manager leerde me dat veel mensen wel afspraken in hun agenda zetten maar geen idee hebben waar ze precies hun tijd aan besteden. Alle time management cursussen ten spijt hollen ze van de ene meeting naar de andere afspraak. Ze worden geleefd en lijken geen invloed op hun werk te hebben. In de vele coachinggesprekken die ik de afgelopen jaren heb gehouden is het me opgevallen hoeveel mensen boven hun reguliere 40-urige contract werken. Ze zien geen andere uitweg dan langer te werken.

Organisaties creëren geen banen op maat, dat moeten de medewerkers zelf doen maar daar hebben ze wel de hulp van hun collega’s of hun leidinggevenden voor nodig. Echter het initaitief ligt bij de medewerker. Jobcrafting  gaat daarom over het  nemen van verantwoordelijkheid voor je werk. De auteurs Van Vuuren en Dorenbosch onderscheiden vier soorten jobcrafting. Taakcrafting (het actief aanpassen van het aantal en soort taken); relationeel crafting (het actief aanpassen van relaties met anderen); cognitief crafting (het actief aanpassen van je kijk op de betekenis van het geheel aan taken voor jezelf en voor anderen) en tot slot contextueel cratfing (het actief aanpassen van de werkplek/ werkomgeving/ werktijd).

Wat ik interessant vind aan deze indeling is dat werk geen synoniem is voor ‘taak’.  De taak is slechts een onderdeel van het werk. De professional van vandaag is zelf verantwoordelijk, zal bij tijd en wijle zijn eigen job moeten craften en krijgt bovenstaande vier handvatten mee om daar invulling aan te geven. Dat is toch een wezenlijk andere benadering dan die van de bekende functieomschrijving. Die is te statisch, door anderen opgesteld en maakt de betrokkene passief. Jobcrafting draait het om: het geeft mensen verantwoordelijkheid door hen tools aan te reiken om zo hun werk mooier te maken en het daagt hen uit om bij anderen hulp te vragen. Daarmee zullen we drie typen medewerkers en teams gaan onderscheiden. Het eerste team noem ik het 1+1 = -1 team. Mensen die blijven klagen, geen verantwoordelijkheid nemen of spelletjes spelen.  Ze zijn gericht op individueel te overleven. Een kenmerkende uitspraak van hen is: “Nog twee jaar dan ga ik met pensioen”.
De tweede groep is het 1+1 = 2 team. Mensen die keurig doen wat ze is opgedragen, wel signaleren dat het beter kan, maar daartoe geen acties ondernemen. Joris Luijendijk noemt deze mensen ‘de neutralen’: ze hebben niet het geloof dat ze iets aan de situatie kunnen veranderen. Een kenmerkende uitspraak van deze groep is: “Het is zoals het is”.
En dan is er een derde groep: 1+1 = 3 team. Mensen die hun verantwoordelijkheid nemen, open staan voor nieuwe dingen (door bijvoorbeeld jobcrafting) en niet alleen intenties uitspreken maar ook daarnaar handelen. Een kenmerkende uitspraak van deze groep is: “Ik vergat volledig de tijd”.
Door de tools die jobcrafting kan bieden, wordt het duidelijk welke medewerker of welk team waar zit. Jobcrafting levert dus op termijn transparantie op. Echte transparantie wel te verstaan.