Over kathedralen bouwen en stenen sjouwen

Herkent u het voorbeeld: lagere school, handenarbeid, kleien, asbak maken en na afloop de klei weer inleveren voor hergebruik? Het moet menig kind zijn overkomen. Als kind vond ik dat heel stom. Intuïtief moet ik als kind hebben aangevoeld dat er iets niet klopte. Maar als kind redeneer je niet, je ‘voelt’. Wat heeft deze ervaring van doen met de uitdagingen van de gemiddelde teammanager?
Ik zal die vraag hier proberen te beantwoorden.
Organisaties en hun teamleiders hebben de enorme uitdaging om de individuele talenten in lijn te brengen met de collectieve ambitie van de organisatie. Daarbij gaat het om iets te maken met het team dat niemand in zijn eentje kan en dat alle teamleden ook nog energie geeft. Kenmerkend voor een dergelijke aanpak is dat er een hoger gelegen doel is dat richting biedt waaraan collectief gewerkt wordt. In metaforische termen zouden we kunnen stellen dat we gezamenlijk een kathedraal bouwen.
Hoe simpel verwoord ook, veel organisaties weten de structuren van de afdelingen niet of nauwelijks te doorbreken waardoor elke afdeling wel een eigen product of dienst oplevert maar van echte samenwerking geen sprake is, laat staan van een collectieve ambitie. De metafoor die hierbij past is: we bouwen een muur.
Helaas zijn er ook organisaties waarin het de afdelingen niet eens lukt om tot een afgerond product te komen en men alleen maar bezig is de waan van alledag te bestrijden. De mensen voeren elke dag op individuele basis routinematige taken uit zonder ook de minste notie te hebben waar dit alles naar toe gaat en waarom. De metafoor die hier bij hoort is: we sjouwen stenen.

Mijn klei werkstuk was een voorbeeld van de laatste metafoor: ik sjouwde – – individueel- stenen zonder doel. Dat trekt een zware wissel op de motivatie van mensen. Apathie en frustratie zijn dan heel dichtbij.
Welke lessen kan een teamleider hieruit trekken? Ten eerste dat organisatieontwikkeling altijd collectief leren vereist. Dat is een grote omschakeling omdat het Nederlandse schoolsysteem altijd op individueel leren gericht is geweest en de Nederlandse cultuur volgens cultuurkenner Hofstede een hoge mate van individualisme kent. Ten tweede dat de kracht van een collectieve ambitie niet alleen gelegen is in het eindresultaat is maar ook in het gezamenlijke proces er naar toe.
In de wereld van ‘druk, druk, druk’ is het heel verleidelijk om dagelijks stenen te (blijven) sjouwen en te doen wat je deed, ook al levert het geen enkele meerwaarde noch energie op.
Maar die organisaties en hun teamleiders die de overgang weten te maken naar collectief leren en een collectieve ambitie in zingeving weten om te zetten, zullen kathedralen nu en in de toekomst weten te bouwen. En laten we hopen dat de handenarbeidlessen dan niet meer zijn wat het ooit geweest is.