Veranderkundige observaties bij de Brexit

Op 24 juni 2016 werd bekend dat het Verenigd Koninkrijk ‘nee’ zei tegen Europa. Weliswaar met een zeer klein verschil namelijk 48% om 52%. Bepaald geen overtuigende uitslag.
Premier Cameron legde zijn functie neer en weldra werd duidelijk dat de chaos compleet was. De voorstanders van de Brexit waren in geen velden of wegen te vinden en plannen lagen niet klaar om de Brexit mogelijk te maken.
Je vraagt je af: “Wat speelt er?”
Ik kom tot de volgende drie observaties.

1.Niet leren van het verleden en de dominante voorkeur van politici om te overtuigen.
Het eerste punt dat ik zou willen inbrengen is dat politici niet leren van het verleden en van gemaakte fouten. Laat ik dit punt illustreren met een voorbeeld. Wellicht bent u het vergeten maar wij Nederlanders hebben in 2005 ‘nee’ gestemd tegen de Europese Grondwet. Zelfs met een ruimere meerderheid dan de Engelsen, namelijk 62,8% stemde tegen. Het was minister Ben Bot van buitenlandse zaken die de burgers moest overtuigen van het belang ‘ja’ stemmen.  We zagen hem veel op tv. Het leek alsof hij college gaf. Hoe meer Bot probeerde te overtuigen des te meer hij ons kwijt raakte. Toen de polls een steeds negatiever beeld te zien gaven, maakte Bot m.i. een klassieke fout die ook Cameron meerdere malen maakte: hij ging dreigen. Als we ‘nee’ zouden stemmen, zouden we oorlog krijgen en zou Nederland verder achterop raken in Europa en zou het directe negatieve gevolgen hebben voor de Nederlandse economie.
In mijn boek ‘Meegaan of dwarsliggen’ uit 2006, schreef ik: “Door middel van ingewikkelde taal probeerde het kabinet de burgers te overtuigen van haar gelijk. Hoe meer zij echter trachtte te overtuigen, des te groter werd de afkeer van de bevolking jegens de politici die met hun pokerface hun rationele argumenten de huiskamers in brachten. Geen moment leken zij zich af te vragen: ‘Pakken wij het goed aan?’ We kregen vooral te horen wat het niet zou opleveren, voordelen werden niet of nauwelijks benoemd.”
De les die Balkenende en zijn kabinet kon trekken was: je kunt mensen niet overtuigen met rationele argumenten. Om mensen mee te krijgen zul je op de emotie moeten inspelen en betekenis moeten creëren.

2.Weg-van-motivatie groter dan naar-toe-motivatie
Toen de Brexit een feit was, vroegen journalisten een toelichting aan allerlei inwoners van het Verenigd Koninkrijk. Het viel op dat de mensen die ‘nee’ stemden, een ‘weg-van-motivatie’ hadden. Ze wilden iets voorkómen. Ze waren klaar met de vluchtelingenstroom en waren bepaald niet positief over de politiek in Brussel. Je zou kunnen zeggen dat ze het project Europa als een ongewenste verandering zagen waarin ze ‘iets kwijt raken’ en dat ze weer terug verlangden naar hoe het vroeger was. Maar wie gaat hun vertellen dat vroeger niet meer terugkomt?

3.Generatiekloof
Statistieken leerden dat het vooral de ouderen waren in het VK die ‘nee’ stemden en het de jongeren waren die bij Europa wilden blijven. We lijken hier te maken te hebben met het thema ‘generatiekloof’. In zijn boek ‘Nieuwe generaties in vergrijzende organisaties’ uit 2015 schreef auteur Aart Bontekoning dat het de vijftigers zijn die veel innovaties tegenhouden (het kost me enige moeite om deze zin aan het papier toe te vertrouwen). In de zakelijke omgeving is een veelvoorkomend patroon dat ouderen hun (verouderde) sociale gedragspatronen opleggen aan jongere generaties. In de zakelijke omgeving ontmoedigen leidinggevenden van generatie X (1955-1970) de jongeren van generatie Y (1985-2000) eerder dan dat ze hen aanmoedigen. Natuurlijk is het Verenigd Koninkrijk geen organisatie en staan de inwoners niet in een hiërarchische relatie tot elkaar zoals leidinggevenden en medewerkers. Desondanks lijken het de ouderen te zijn die de toekomst bepalen. De ouderen lijken gestemd te hebben met hun buik, met hun emotie terwijl de jongeren goede rationele argumenten konden overbrengen. Een van de jongeren verwoordde het m.i. zeer treffend door te stellen dat de Europese Unie momenteel veel problemen kent maar dat eruit stappen geen oplossing is.
De ogen zullen de komende tijd gericht zijn op de aanjager van de Brexit, Boris Johnson. Zijn leeftijd? 52 jaar.