Wie ben ik om zijn gezag in twijfel te brengen?

Ooit was ik op een verjaardag waar een vrouw naar het merk wijn vroeg dat ze op dat moment dronk. De broer van de gastheer antwoordde direct en zelfverzekerd en meldde een deftige Franse wijnsoort. Er werden geen verdere vragen gesteld en de verjaardag was bijna afgelopen en alle gasten waren inmiddels naar huis. De jarige, onze vriend, en diens broer waren als enigen nog aanwezig toen de broer zich liet ontvallen dat hij die naam van de wijn maar gewoon verzonnen had. “Als je dat een beetje zelfverzekerd zegt, gelooft iedereen je”.

Ik moet nog vaak aan dit voorval denken. Dit wijnvoorbeeld illustreert dat indien mensen over onvoldoende kennis beschikken, zij niet snel geneigd zijn het antwoord ter discussie te stellen. Ernstiger is de situatie wanneer mensen wél over voldoende kennis beschikken maar desondanks besluiten hun mond te houden. Zo bleek dat bemanningsleden van vliegtuigen niet bereid waren hun zelfverzekerde managers tegen te spreken. Zelfs niet als ze het vliegtuig hadden kunnen redden. Er ontstond als snel een houding van: “Wie ben ik om zijn gezag in twijfel te trekken?”
Een dergelijk voorval is helaas niet alleen voorbehouden aan de luchtvaart. Ze komt ook voor in ziekenhuizen, woningcorporaties, scholen en al die andere organisaties die niet recentelijk in het nieuws stonden.

Er is moed voor nodig om bepaalde zaken aan de orde te stellen in organisaties. Stel dat je een denkbeeldige lijn in een organisatie zou trekken: aan de linkerkant staan de mensen die de moed niet op durven te brengen om een belangrijk vraagstuk naar voren te brengen. Aan de rechterkant staan de mensen die wel moed vertonen. Hoe groot is dit laatste percentage in uw organisatie? Heel laag waarschijnlijk. Vroeger was moed de enige kwaliteit om te overleven. Tegenwoordig lijkt het eerder een uitzondering. Maar zonder moed is niets veilig. Leven in angst is geen leven. Of zoals Martin Luther King het verwoordde: “Ons leven loopt ten einde op de dag dat we zwijgen over dingen die ertoe doen”. Toch hebben we het hier niet over. Onlangs werd namelijk bekend dat het ziekteverzuim in Nederlandse organisaties ‘dramatisch’ was gedaald. Het kwam er op neer dat mensen die ziek waren toch besloten naar het werk te gaan uit angst voor mogelijk baanverlies. Noch ziekteverzuim, noch baanverlies zijn hier de leidende thema’s maar wel de angst om dingen bespreekbaar te maken. Als organisaties falen hoef je vaak niet ver te zoeken: het tonen van moed en karakter op belangrijke beslismomenten is vaak ver te zoeken.

Het goede nieuws is dat moed is aan te leren, stelt Gus Lee in zijn boek ‘Courage’. Moed is volgens hem een aangeleerde vaardigheid. Het lijkt van belang dat organisaties helpen hun medewerkers bewust te maken van hun drie opties:  
– weggaan
– zich uitspreken
– loyaal zijn
Maar er lijkt veel moed voor nodig om dat bespreekbaar te maken.